Psikolojik Sağlamlık

Karşılaştığımız olumsuz durumlarla başa çıkabilme ve uyum sağlama becerisi olarak tanımlanan (Block ve Kremen, 1996) “psikolojik sağlamlık” kavramı aslında hayatımızda büyük bir önem taşımaktadır.

BLOG

Hayatımız her zaman bizi alışageldik durumlarla karşılaştırmaz. Sürekli değişim yaşadığımız bu süreçte bazen bir yakınımız vefat edebilir, yaşamımızı etkileyecek bir kaza, hastalık yaşayabilir, doğal afet vb. gibi kalıcı etki bırakabilecek travmatik olaylarla karşılaşabiliriz. Her yaşadığımız durum bizde farklı bir etki uyandırır. Karşılaştığımız olumsuz durumlarla başa çıkabilme ve uyum sağlama becerisi olarak tanımlanan (Block ve Kremen, 1996) “psikolojik sağlamlık” kavramı aslında hayatımızda büyük bir önem taşımaktadır.

Psikolojik Sağlamlığın Hayatımızdaki Yeri

Psikolojik sağlamlığın ortaya çıkabilmesi için bireyin bir riskle ya da yaşamında bir zorlukla karşılaşması ve bu sürecin sonunda yaşamış olduğu olumsuz duruma rağmen yaşamında kendini geliştirmesi, ilerletmesi gerekmektedir. Yani birey bir risk yaşadığında veya zorluk çektiği zaman “Psikolojik Sağlamlık” devreye girer. Peki risk derken neyi kast ediyoruz?

Bireyin yaşadığı zorluk karşısında olumsuz sonuç yaşanma olasılığını arttıran özelliklere, durumlara “Risk” deriz. Bazı risk faktörleri olumsuz sonuçların kaynağı olabilir veya olumsuz sonuçlarla ilişkilendirilebilecek durumlar olabilir. Örneğin toplumsal şiddet, toplumsal olaylar olumsuz sonuçlarla ilişkilendirilebilirken erken doğum, kronik hastalıklar, yoksulluk, evsizlik olumsuz sonuçların kaynağı olabilir. Genetik, bireysel, ailesel, çevresel, sosyokültürel nedenler risk faktörlerini meydana getirebilir. Fakat önemli olan karşılaştığımız bu risk faktörleri ile nasıl başa çıktığımızdır. Yapılan araştırmalar gösteriyor ki olumlu bir şekilde uyum sağlayabilmeyi, psikolojik sağlamlığı olumlu yönde etkileyebilecek bazı kavramlar var. Benlik saygısı, denetim odağı ve öz denetim. Bu üç kavramdan kısaca bahsedeceğim:

  • Benlik saygısı: Bireyin kendini olumlu, iyi bir şekilde algılaması, kendisini sevmesidir. Yüksek düzeyde benlik saygısı, psikolojik sağlamlığın önemli bir göstergesidir. Çünkü bireyin iyi oluş halini yansıtmaktadır. Bireyin olumlu duygulara sahip olması stresi azaltır, yeni durumlara karşı uyum sağlamasını kolaylaştırır, motivasyonunu arttırır, bilişsel olarak daha esnek olur.

  • Denetim odağı: Bireyin yaşadığı durumları nasıl anlamlandırdığı, neyin sebep olduğu konusu hakkındaki görüşleridir. Yüksek düzeyde içsel denetim odağına sahip olan bireyler, davranışları üzerinde daha çok denetime sahiptir. İçsel denetim odağına sahip olan bireyler yaşanan risk durumlarında, olumsuz yaşam olaylarında yapıcı çözüm üretilmesinde etkili olunduğu bulunmuştur. (Şahin, Basım ve Çetin, 2009) Dışsal denetim odağına sahip olan bireyler ise yaşadıkları durumlar karşısında başkalarının, kaderin, şansın etkili olduğuna inanmaktadırlar. Bundan dolayı olumsuz durumla karşılaştıklarında yapıcı olamayabilirler ve çözüm üretmekte başarısız olurlar.

  • Öz denetim: Bireylerin davranışlarını, duygularını düzenleyebilmesidir. Karşılaşılan problemler karşısında üstesinden gelebilmeyi, kendini geliştirmeyi, değiştirmeyi kolaylaştıran, sağlıklı iletişimin kurulmasında etkili olan, bireyin kişisel sorumluluklarını kabul etmesini sağlayan beceridir.

Bahsetmiş olduğum bu üç kavram bireysel koruyucu faktörler olarak tanımlanabilir. Koruyucu faktörler nedir? Bireyin yaşadığı olumsuz durumlara karşı uyum sürecini sağlayan koruyucu faktörler, risk ya da zorluğun etkisini yumuşatan, azaltan ya da ortadan kaldıran, sağlıklı uyumu ve bireyin yeterliklerini geliştiren durumlar olarak tanımlanmaktadır. (Masten, 1994) Psikolojik sağlamlık araştırmalarında koruyucu bireysel (zeka, akademik başarı, benlik saygısı, öz-yeterlilik, olumlu mizaç, iç denetim odağı, özerklik, kendini kabul, sağlık, iyimserlik ve umut, sosyal yetkinlik, mizah, cinsiyet, yaş), ailesel (destekleyici anne-baba, etkin anne-baba rolü, yüksek ve gerçekçi beklentiler) ve çevresel (Sosyal çevredeki destekleyici bir yetişkinle olumlu ilişkiler, akran desteği, etkili toplumsal kaynaklar) özelliklerin incelenmesi, risk altındaki bazı bireylerin diğerlerine göre neden daha sağlıklı ve başarılı bir uyum gösterdiklerinin açıklanabilmesi yönünden büyük önem taşımaktadır. (Masten ve Reed, 2002) Psikolojik sağlamlık, birey-çevre etkileşimi arasında yer almaktadır ve bireysel, çevresel ve ailesel koruyucu faktörlerinin bütünleşmesi sonucu ortaya çıkar.

Psikolojik Sağlamlığı Arttırmak İçin Neler Yapılabilir?

  • Güçlü yönlerimizi fark etmek.

  • Güçlü yönlerimizi analiz etmek. Yaşadığımız herhangi bir sorun ile nasıl başa çıktığımızı anlamak, değerlendirmek; “Olmasa ne olurdu?” diye düşünmek yerine yapıcı soruları kendimize yöneltmek.

  • Yalnız kaldığımız zamanı azaltmak, birebir ilişkileri, grupsal ilişkileri geliştirmek, iyileştirmek. Çünkü bizler sosyal varlıklarız ve sosyalleşme sorunların üstesinden gelebilmemiz için önemli bir koruyucu faktördür.

  • Kendimize, sağlığımıza dikkat etmek. Sağlıklı beslenmek, düzenli uyumak, egzersiz yapmak.

  • Hayatımızı olumlu etkileyen - kitap, dizi, rutinler, film vb.- aktivitelere vakit ayırmak.

  • Yaşadığımız olumsuz durumlarda duygularımızı, düşüncelerimizi kabul etmek ve “Şimdi bu sorunumla ne yapabilirim?” diye düşünerek kendimize yeni bir yol haritası oluşturmak.

  • Umudu kaybetmemek. Psikolojik sağlamlığın en önemli temellerinden olan umut, olumlu düşüncelerimizin filizlenmesine yardımcı olur ve karanlıkta aydınlığı gösteren bir duygudur.

  • Eğer yine de olumsuzluklardan kurtulup yaşamınıza yön veremiyorsanız psikolojik destek almanız yararlı olacaktır.



Contact us

Whether you have a request, a query, or want to work with us, use the form below to get in touch with our team.